Kurmacanın İnşası: Oyun Yazarlığına Giriş kitabı çıktı
Bölümümüz öğretim üyelerinden Oğuz Arıcı'nın hazırladığı Kurmacanın İnşası: Oyun Yazarlığına Giriş adlı çalışma Habitus Kitap tarafından yayınlandı.
Özet
“Eğer metni yeniden gözden geçirip düzeltmek için zaman harcamak şairlerimizin zoruna gitmeseydi, Latin ordularının gücünün ve cesaretinin ünü, Latin edebiyatının önüne geçemezdi. Ey sizler, Pompilius’un torunları, uğruna birçok gün harcanmamış, birçok düzeltme yapılmamış, ardından da tırnak kontrolünü başarıyla geçmek üzere on kez daha iyileştirilmemiş bütün şiirleri kötüle.”
Horatius’un yukarıdaki sözleri kurmacanın, bir inşa etme süreci olduğunu bize hatırlatıyor. Meselenin özünü başka bir şekilde tekrar etmek pahasına, burada birkaç fikri daha eklemek istiyorum.
Oyun yazarlığına dair incelikleri ve konvansiyonları anlatan kitaplarda aslında birçok prensipten söz edilir, öğütler verilir. Bu kitabın da pek çok bölümünde benzer prensiplerden söz edildi, benzer tavsiyelerde bulunuldu. Daha önce de belirttiğimiz gibi bütün kurallar ve prensipler ihlal edilebilir. Zaten bu tür, “How to” (Nasıl Yapılır) kitapları, önce öğrenilip benimsenecek sonrasındaysa -mümkünse- ihlal edilecek yasa ve ilkelerden söz ederler. Bu kitaptaki pek çok kural ve tavsiyeyi de ihlal edebilirsiniz, etmelisiniz de. Fakat yalnızca şu kuralı göz ardı etmeyin: Yazmak, yeniden yazmaktır. Masaya oturup, tek seferde bir oyun metnini bitireceğinizi asla düşünmeyin. Oyun metninin, sahne sahne, birim birim işlemeniz/ dokumanız gereken bir “texture” olduğunu hatırlayın. Bu yüzden, doğru deseni bulana dek söküp yeniden örmeyi de öğrenmemiz gerekiyor.
İÇİNDEKİLER
Teşekkür.....................................................................................................9
Önsöz ........................................................................................................11
Kurmaca Nedir? ......................................................................................13
Poiesis.................................................................................................13
Mimesis ..............................................................................................20
Kurmaca ve Gerçeklik İlişkisi ............................................................31
Dramanın Öğeleri ...................................................................................40
Mythos: Olay Örgüsü..........................................................................40
Öykü (Story)– Olay Örgüsü (Plot) Ayrımı .......................................50
Oidipus Tyrannos Oyununda Olay Örgüsü ve Öykü Kullanımı.57
Hamlet Olay Örgüsü....................................................................60
Dış Aksiyon (Yüzey Olay Örgüsü) ve İç Aksiyon
(Derin Olay Örgüsü) .......................................................................61
Metin (Text) ve Altmetin (Subtext).................................................66
Peripeteia (Dönüm Noktası) ve Anagnorisis (Tanınma)...............69
Pathos (Duygusal Etki) ve Katharsis ............................................73
Merak.............................................................................................. 74
Olasılık (Eikos) ve Zorunluluk (Anagke) ........................................75
Çatışma (Agon) ya da Engel...........................................................79
İlerlemeler.......................................................................................84
Cüzler-Segmentler..........................................................................85
1) Perde (Act)..............................................................................87
2) Sahne (Scene)........................................................................88
3) Sahne Birimi (Unit) ve Fransız Sahneleri..............................89
4) Beat (Vurgu ya da Eylembirim)..............................................90
Başlama Noktası ve Serim ............................................................94
Önseme (Foreshadowing)..............................................................95
Anlatıcı ............................................................................................98
Katalizör ya da Tetikleyici Olay ......................................................99
Zorunlu Sahne / Doruk (Climax) .................................................100
Çözüm, Final, Katastrophe, Denouement ..................................102
Olumlu Final .................................................................................103
Zaman Kullanımı ..........................................................................103
Poietika’da Zaman Düşüncesi.................................................103
Ardışık Zaman Kullanımı: Kronolojik Sekans..........................107
Çoklu Zaman Kullanımı: Mantıksal Sekans ...........................108
a) Eşzamanlı Sahne .............................................................108
b) Montaj Sekansı.................................................................108
c) Flashback veya Analepsis (Geri Dönüş):.........................109
d) Flashforward veya Prolepsis (İleri Gidiş): .......................110
e) Tekrar ...............................................................................110
f) Leitmotif.............................................................................111
Olay Örgüsünde Temsil Teknikleri...............................................113
Olay Örgüsü Tipleri .......................................................................114
İçeriğe Göre Ayrımlar................................................................114
Aristoteles .............................................................................114
Northrop Frye ........................................................................115
Christopher Booker...............................................................116
Ronald Tobias .......................................................................117
Georges Polti.........................................................................118
Biçimsel Yaklaşımlar................................................................119
Derin Yapı .............................................................................120
Beş Bölümlü ve Üç Krizli Yapı: Gustav Freytag ...................130
İki Perdeli Yapı ......................................................................131
Üç Perdeli Yapı......................................................................132
Hikâye Vurguları (Beat).........................................................133
Kahramanın Yolculuğu.........................................................138
Jule Selbo’nun 11 Adım Modeli...........................................142
Zaman Kullanımına Göre Olay Örgüleri...................................144
Analitik (Retrospektif) ve Sentetik (Progressif) Olay
Örgüsü ..................................................................................145
Başlama Noktasına Göre Olay Örgüsü Tipleri.....................145
Ethos: Karakter ................................................................................148
Karakterizasyon Tekniği...............................................................148
Karakterin Temel Unsurları .........................................................152
1. Arzu .......................................................................................152
2. Engel .....................................................................................155
3. İstek Gücü.............................................................................155
4. İtki ve Gerekçe......................................................................155
5. Antagonist ............................................................................159
6. Hamartia ve Eksiklik ............................................................160
7. Karakterlerin İlişkileri ..........................................................161
8. Karakter Kümeleri................................................................164
Karakter Değişimi.........................................................................165
Karakter İsimleri...........................................................................167
Karakter Sayısı .............................................................................173
Karakterleri Düzenlemek............................................................. 174
Karakterde Boyut Tartışması ve Karakter Türleri ......................175
Dianoia: Düşünce.............................................................................178
Fikirlerin Haritası ..........................................................................183
1) Sözlerde Fikir........................................................................183
2) Karakterlerde Fikir...............................................................186
3) Olay Örgüsünde Fikir............................................................187
Lexis: Dil Kullanımı ve Diyalog ........................................................193
Diyalog Yazma Sorunu .................................................................196
Diyalog Nedir? ..............................................................................196
Gündelik Konuşma – Dramatik Diyalog ....................................200
Diyalog Teknikleri .........................................................................204
Diyalogda Bağlam ........................................................................208
a. İlişki Bağlamı: Basit Bağlam ve Kompleks Bağlam............208
b. Fiziksel Bağlam.....................................................................210
Monolog, Solilog, Tirad.................................................................211
Diyalojik Monolog ve Monolojik Diyalog......................................213
Düalog ve Polilog..........................................................................214
Stikomit (Stichomythia)................................................................215
Diyalog Yazımının Esasları, Sorunlar ve Çözüm Yolları..............218
Diyalogu Düzenleme / Gözden Geçirme.....................................228
Diyalogun İşlevleri ........................................................................232
i. Karakterizasyonu Sağlar.......................................................233
Karakter ve Arzu Dünyası: Martı..........................................234
Willy Loman’ın “Kahvesi” .....................................................237
Hamlet İlk Sahne Örneği ......................................................238
Eylemi Bulmak Karakteri Bulmak Demektir .......................242
Edim-Söz (Speech Act) Kuramı ve Bir Eylem
Olarak Söz .............................................................................243
2. Karakterin Değişimini ya da Duygularını Gösterir .............245
3. Karakterin Niteliklerini Gösterir (Karakterizasyon II).........246
İçsel ve Dışsal Faktörler .......................................................257
4. Karakterlerin Birbirleriyle İlişkisini Gösterir........................259
5. Oyunun Ruh Halini / Atmosferini Kurar .............................260
6. Oyundaki Çatışmayı Yaratır, Sürdürür ve İleriye Taşır........263
7. Sahne Uzamının Etkisindedir .............................................267
8. Oyundaki Temaların Tohumunu Taşır ................................268
9. Serim Yapar / Yeni Bilgi Verir..............................................270
10. Merakı Artırır .....................................................................272
Retorik...........................................................................................272
Dil Sanatları ..................................................................................279
Opsis: Mekân Kullanımı ve Dekorasyon.........................................304
Mekân Birliği Meselesi.................................................................305
Teatrallik .......................................................................................310
Mekân ile İlgili Birkaç Not............................................................312
Melos: Ritim, Tempo, Melodi...........................................................314
Tempo ve Ritim.............................................................................315
Yazma Sorunları İçin Öneriler..............................................................323
Esin, Yetenek ve Çalışma ................................................................323
İlerleyememe ve Bazı Teknik Sorunlar ...........................................324
Son Söz: Yazmak Yeniden Yazmaktır................................................. 326
Alıştırmalar............................................................................................ 328
Şemalar Dizini....................................................................................... 330
Tablo Dizini............................................................................................ 331
Okuma Çalışmaları............................................................................... 331
Bibliyografya ......................................................................................... 332